Marechaussees overzee: een slag apart
Englandspiel was een Duitse operatie in de Tweede Wereldoorlog, waarbij Nederlandse geheimagenten gevangen werden genomen. Een gedeelte van deze geheimagenten waren marechaussees.
Engelandvaarder
‘Engelandvaarder’ is de erenaam voor alle mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) uit bezet gebied wisten te ontsnappen met de bedoeling zich in Engeland of ander geallieerd gebied bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten. Dit gebeurde na de capitulatie van de Nederlandse strijdkrachten op 15 mei 1940 en vóór de geallieerde invasie in Normandië op 6 juni 1944 (D-Day). Ze wilden actief aan de strijd tegen de vijand deelnemen.
Opleiding in Engeland
Eenmaal in Engeland aangekomen werd een deel geselecteerd voor de opleiding tot parachutist. Onder hen waren 13 marechaussees en 1 politietroeper. De opleiding bestond uit verschillende facetten: van schieten met diverse wapens tot overlevingstechnieken. Alle trainingen dienden tot het veilig droppen van manschappen en materieel. Zo kon het verzet zich verder organiseren en de verbinding met Engeland onderhouden. Slechts 4 van de 14 geheimagenten overleefden de oorlog.
Een korte uitleg
Englandspiel
Englandspiel was een Duitse operatie in de Tweede Wereldoorlog, waarbij Nederlandse geheimagenten gevangen werden genomen. De Duitsers gebruikten codes van de geheimagenten om via een geallieerd zendernetwerk valse informatie te sturen naar de Special Operations Executive (SOE) in het Verenigd Koninkrijk. Er is lang aangenomen dat de SOE niet wist dat deze geheimagenten gevangen waren. Na 2000, toen de Britse archieven gedeeltelijk toegankelijk werden, kwamen er aanwijzingen dat de SOE wel degelijk op de hoogte was. De SOE bleef echter geheimagenten sturen, hoewel ze wist dat deze direct in Duitse gevangenschap zouden belanden. Het doel was waarschijnlijk de Duitsers te laten geloven dat geallieerde troepen plannen hadden voor een spoedige invasie. Zo zou overplaatsing van Duitse troepen naar het Oostfront zijn voorkomen: een opzet die is geslaagd. Concrete bewijzen voor deze dubbelspeltheorie zijn echter niet geleverd.
Een van de James Bonds van de Marechaussee (1917-2009)
Willem van der Veer
Willem van der Veer werd als marechaussee onderdeel van de groep Den Beer Portugael in Engeland. Hij werd daar ingedeeld bij een verkenningseenheid van de Prinses Irene-brigade. In najaar 1941 kreeg hij de kans opgeleid te worden tot geheimagent. De ziekte Roodvonk dwarsboomde zijn deelname aan de afsprong boven bezet Nederland. Achteraf redde dit zijn leven – veel van zijn kameraden sneuvelden in het Englandspiel. In 1944 werd Willem ingezet in Birma in Azië en in de herfst van 44 keerde hij terug naar Engeland. Op 9 oktober 1944 was het dan zover: Willem ontving de instructies voor een parachutesprong diezelfde nacht boven Nederland, bij Veenhuizen.
De sprong
Eenmaal vliegend boven de afgesproken plaats sprong Willem met een aantal collega’s en met een jumpingkit van 60 kilo aan zijn benen uit het springhol (Er ontstond een gat in de bodem van de Stirling-bommenwerper). Hij landde met een flinke klap tegen een boom en vervolgens in een greppel. Geen ontvangstcomité te zien. Met behulp van een kompas en een stafkaart wist hij zich te oriënteren en het ontvangstcomité te vinden. Alle vier de parachutisten werden meegenomen naar de gestichten van Veenhuizen.
Westerbork
Willem werd vervolgens in Westerbork bij een boer ondergebracht. Al snel bleek een deel van de operatie verraden en verloor hij contact met het verzet. De boer wist een tijdelijke plek voor hem te regelen bij Stoel als opperwachtmeester van de marechaussee. Naast het huis van de opperwachtmeester was de commandopost voor de Duitsers, onder leiding van generaal Böttger. Daar in het hol van de leeuw zou niemand een geheimagent uit Engeland verwachten. Het lukte om contact te leggen met enkele verzetsgroepen en hen te instrueren over wapengebruik. Dat was immers de opdracht van Willem: het verzet had vanuit Londen een militaire status gekregen en het werd tijd bovengronds te komen en de wapenen op te pakken. Uiteindelijk slaagde Willem erin een flinke groep verzetsstrijders op te leiden.
Willem bleef ook na de oorlog in dienst van de Koninklijke Marechaussee en schreef menig boek over de Tweede Wereldoorlog. Hij overleed in 2009.
